Wat is het placebo-effect van decaf koffie?

Ken je dat gevoel van een kick na het drinken van een espresso of kopje koffie? Dat is het effect van het welbekende stofje cafeïne. Het is van nature aanwezig in koffiebonen, maar ook theebladeren en cacaobonen. Maar hoe zit dit eigenlijk met cafeïnevrije koffie, krijg je daar ook een kick van en zo ja, hoe kan dat dan?

Foto door Duy Nguyen op Unsplash

Het placebo-effect van decaf in het kort

Wat is cafeïne?

De meeste mensen kennen cafeïne waarschijnlijk door de oppeppende werking. Maar het doet nog veel meer dan dat; cafeïne zorgt ervoor dat je dingen tijdelijk beter onthoudt en verbetert je concentratie. Er zijn ook redenen waarom mensen cafeïnevrije koffie drinken, zoals een zwangerschap. Cafeïnevrije koffie smaakt, als hij goed is gezet, net zo lekker als koffie met cafeïne.

Wat is decaf koffie?

De term cafeïnevrij suggereert dat er helemaal geen cafeïne in zit. Maar in de praktijk mag koffie ‘cafeïnevrij’ heten als het minder dan 0,1% van de stof bevat. Om te begrijpen wat decaf koffie is, moet je eerst iets weten over hoe koffie groeit. Koffie komt van de koffieplant; hier groeien bessen aan en daarin zitten koffiebonen. Cafeïne komt van nature voor in planten waarvan de koffieplant er een is met een hoog cafeïnegehalte. Als onderdeel van het afweersysteem van de plant zorgt cafeïne er onder andere voor dat ongedierte de plant niet aanvreet. Er bestaan rassen van de koffieplant die geen cafeïne bevatten, maar deze soorten worden (nog) niet gebruikt om koffie van te maken. Hoe wordt cafeïnevrije koffie dan gemaakt? Door de groene koffieboon voor het branden te ontdoen van cafeïne. Hier zijn verschillende methoden voor, van natuurlijke tot chemische zoals de kritische koolzuurmethode.

Waarom voelen mensen toch energie?

Uit onderzoek blijkt dat er iets aparts gebeurt als je cafeïnevrije koffie denkt (!) te drinken. Mensen die een bekertje cafeïnevrije koffie kregen, vertoonden ook alertheid en waren opgewekt zoals mensen die wél cafeïne kregen. Dit werd gemeten aan de hand van de hartslag en knipperen met de ogen. De fysieke effecten van cafeïne waren dus ook aanwezig na het drinken van decaf koffie. De onderzoekers controleerden dit door ook een drankje te serveren waar normaal gesproken geen cafeïne in zit; jus d’orange. Een glaasje sinaasappelsap zonder cafeïne veroorzaakte geen verhoogde opwinding zoals je misschien wel zult verwachten, in tegenstelling tot een glas jus mét cafeïne. Hieruit kunnen we afleiden dat de fysieke reactie op een kopje cafeïnevrije koffie te maken heeft met de prikkels die bij een ‘bakkie pleur’ komen kijken; de geur en smaak van koffie. Dat noem je een placebo-effect: je krijgt een fysieke reactie op een werkzame stof, in dit geval cafeïne, zonder dat die werkzame stof aanwezig is.

Conclusie

Onderzoek laat zien dat mensen na decaf vaak hetzelfde energieke gevoel rapporteren als na gewone koffie. Niet omdat daar cafeïne in zit, want dat is bij decaf minimaal, maar omdat je brein koffie al jarenlang koppelt aan energie en alertheid. De placebo van decaf koffie laat dus zien hoe sterk de kracht van ons brein en onze gewoontes is. Een kopje decaf kan net zo troostend en oppeppend voelen als een ‘echte’ espresso.

Bronnen