Hoe wordt cafeïnevrije koffie gemaakt?

Je hebt het vast wel eens gedronken; cafeïnevrije koffie. Mensen denken vaak dat dit een aparte soort koffie is, maar niets is minder waar. Iedere soort koffieplant bevat namelijk cafeïne. De koffieplant is niet de enige die gebruikmaakt van dit stofje; je vindt cafeïne bijvoorbeeld ook in thee. Deze stof werkt als natuurlijk afweermechanisme voor de koffieplant om deze tegen insecten en ziektes te beschermen. Maar hoe kan het dan dat er cafeïnevrije koffie bestaat en hoe wordt het gemaakt? Dat lees je in deze blog! 

PS. we vertellen je ook nog hoe je zelf cafeïnevrije espresso kunt zetten met bonen waar nog wel cafeïne zit!

Cafeïnevrije koffie in het kort:

Wat is cafeïnevrije koffie?

In een koffieboon zitten veel smaken die afhankelijk van het verwerkingsproces, de branding en de zetmethode tot uiting komen. Een van de smaken die in een perfecte espresso in balans zijn, is bitter. Deze smaak komt onder andere uit de cafeïne in de koffieboon. Cafeïnevrije koffie is koffie waaraan cafeïne is onttrokken en waar maximaal 0,1% cafeïne in zit (Warenwetbesluit bereiding en behandeling van levensmiddelen, 1992, art. 11a, lid 2¹). Er mag in cafeïnevrije koffie dus nog wel cafeïne zitten, maar in hele kleine hoeveelheden. Een betere benaming voor cafeïnevrije koffie zou dus cafeïne-arme koffie zijn. Vraag jij je af waarom je voor cafeïnevrije koffie zou kunnen kiezen? Dit is waarom mensen cafeïnevrije koffie drinken!

Zo wordt cafeïnevrije koffie gemaakt

Nu we weten dat in iedere koffieplant cafeïne zit, vraag jij je misschien af hoe cafeïnevrije koffie dan wordt gemaakt. Het verschil tussen ‘gewone koffie’ en cafeïnevrije koffie ontstaat pas bij het verwerkingsproces van de boon, voordat ze worden gebrand. Dit kan op verschillende manieren, waaronder de Zwitserse watermethode, de kritische koolzuur-methode en de DCM methode.

Natuurlijke methode voor cafeïnevrije koffie

Hierbij wordt gebruik gemaakt van natuurlijke stoffen om de cafeïne aan de boon te onttrekken. Deze methoden zijn vaak wat duurder dan chemische methoden. De Zwitserse methode is een natuurlijke methode. 

Cafeïnevrije koffie Zwitserse watermethode

Bij deze methode wordt de groene, ongebrande boon geweekt in water. Dit is de enige methode waar geen chemische verbindingen bij worden gebruikt. Alle aroma’s in de boon worden afgegeven aan het water. Vervolgens worden de bonen uit het water verwijderd en de cafeïne uit het water gefilterd door middel van koolstof. In dit cafeïnevrije, maar aroma verzadigde water worden nu nieuwe koffiebonen geweekt. Door de samenstelling van het water houden de bonen hun aroma’s vast, maar geven ze wel hun cafeïne af. Dit proces wordt meerdere malen herhaald tot het gewenste cafeïnegehalte is bereikt. Deze natuurlijke methode verbruikt dus relatief veel water en koffiebonen.

De tekst gaat verder onder deze advertentie

Chemische methoden 

Naast water kunnen ook andere stoffen gebruikt worden om cafeïne uit koffiebonen te verwijderen. De DCM-methode en kritische koolzuur-methode maken beide gebruik van chemische verbindingen om cafeïne te scheiden van de boon. Vroeger werd gebruikgemaakt van benzeen als oplosmiddel, maar deze stof bleek erg schadelijk. De chemische verbindingen die tegenwoordig worden gebruikt zijn veilig en vormen geen gevaar voor de gezondheid.

Kritische koolzuur-methode

Koolzuur (H₂CO₃) bestaat uit koolstofdioxide (CO₂) en water (H₂O). Voor de kritische koolzuur-methode worden koffiebonen in koolzuur gebracht dat onder zeer hoge druk staat. Deze hoge druk zorgt ervoor dat het koolstofdioxide zijn kritisch punt bereikt. Op dit punt leent de stof zich goed om cafeïne te binden. Daarna wordt de druk omhoog gebracht waardoor koolstofdioxide de cafeïne loslaat en dit neerslaat. Het koolstofdioxide kan weer opnieuw in water gebracht worden en weer cafeïne uit de boon halen. Dit proces wordt herhaald tot het cafeïnegehalte onder de 0,1% zit (Warenwetbesluit). 

DCM-methode

Deze methode werkt op dezelfde manier als de Zwitserse watermethode, maar maakt gebruik van de chemische verbinding dichloormethaan (CH₂Cl₂) om de cafeïne uit de bonen te halen. 

De tekst gaat verder onder deze advertentie

Hoe maak je koffie zelf cafeïnevrij? 

Heb je al ‘gewone’ koffiebonen in huis en wil je zelf koffie maken met minder cafeïne? Dat kan! Als je thuis koffie of espresso wilt zetten met minder cafeïne maak je gebruik van de laagjes waar een espresso uit bestaat. Als je een espresso zet, worden eerst de zuren en oliën onttrokken en tot slot de plantenextracten. De plantenextracten bevatten bitters en cafeïne. Als je een espresso met de juiste druk zet, zou de doorlooptijd tussen de 25-35 seconden moeten zijn voor een perfecte extractie. Zou je de espresso al na 15-20 seconden stoppen (ristretto), dan is er bijna geen cafeïne onttrokken. Deze methode is niet waterdicht en erg lastig om precies in te schatten hoeveel cafeïne er nog in de koffie zit. Als je niet tegen cafeïne kan of het niet mag innemen, is dit geen geschikte methode. Ook leuk om te lezen: welke koffie bevat de meeste cafeïne?

1. Warenwetbesluit bereiding en behandeling van levensmiddelen. (1992). Geraadpleegd op 30 november 2023, van https://wetten.overheid.nl/BWBR0005758/2023-01-01 ↩︎