Certificeringen in de koffiewereld: wat betekenen ze?

Certificeringen zijn een middel om de specialty coffee-wereld eerlijker en transparanter te maken. Veel koffieboeren krijgen bijvoorbeeld een te lage prijs voor hun bonen. Er zijn organisaties die zich inzetten voor een betere positie van deze boeren. Bedrijven die zich aan de standaarden houden, ontvangen een certificaat. Maar ook verderop in het bean to cup proces hebben keurmerken en certificaten een positieve impact. Deze hebben voornamelijk betrekking op kennis en kwaliteit en richten zich op het eindproduct; het kopje koffie. Welke certificeringen zijn er in de koffiewereld en wat betekenen ze nou precies? En zijn er alleen maar positieve kanten aan certificaten of zit er ook een keerzijde aan?

Foto door Shelby Murphy Figueroa op Unsplash

Certificeringen in het kort

Keurmerken in de koffiewereld

Er zijn verschillende keurmerken en certificeringen die een rol kunnen spelen in eerlijke koffiehandel. Een certificaat is een officiële, schriftelijke verklaring. Het laat zien dat de koffiebonen of werkwijze voldoen aan bepaalde eisen. Deze eisen worden getoetst door een extern bedrijf door middel van audits; dit zijn onafhankelijke testen. Een keurmerk is een visuele uiting, zoals een logo of afbeelding, die wordt weergegeven in combinatie met het gecertificeerde product. Denk aan het blauw-groene Fairtrade logo, dat als stickers op producten of als logo op websites terugkomt.

Fairtrade

Dit keurmerk komt op verschillende producten terug; koffie, maar ook bananen en katoen. Fairtrade zet zich in voor eerlijkere handel aan de hand van onderwerpen als management, duurzaamheid en arbeidsomstandigheden (Fairtrade Nederland, 2025). Het keurmerk fungeert voornamelijk als vangnet voor koffieboeren door bijvoorbeeld een minimumprijs vast te stellen per product en premies uit te keren die boeren kunnen gebruiken als investering. Om een Fairtrade certificering te ontvangen en het keurmerk te mogen gebruiken, moeten alle bedrijven in de handelsketen aan bepaalde eisen voldoen. Alle bedrijven in de keten moeten dan ook getest worden.

EU Organic/Biologisch keurmerk

Het Europese biologische keurmerk herken je aan het groene blaadje van sterretjes. Dit certificaat garandeert dat koffie is verbouwd zonder chemische bestrijdingsmiddelen of kunstmest. Ook is er aandacht voor biodiversiteit en de gezondheid van de bodem. Voor consumenten staat dit keurmerk vooral gelijk aan een natuurlijkere, duurzamere keuze. Voor boeren betekent dit dat zij hogere standaarden moeten hanteren, wat vaak meer werk met zich meebrengt, maar ook toegang geeft tot een markt die bereid is om meer te betalen voor biologische koffie.

Rainforest Alliance

De Rainforest Alliance, herkenbaar aan het groene kikkerlogo, focust zich op een bredere aanpak: betere landbouwpraktijken, bescherming van bossen en versterking van de positie van boeren en hun gemeenschappen. Voor koffieboeren betekent dit vaak trainingen en toegang tot duurzamere methoden die hun land en oogst op de lange termijn ten goede komen. Het certificaat draait dus om eerlijke handel, maar ook om milieu en klimaat.

UTZ

UTZ was lange tijd een apart keurmerk, maar is sinds 2018 samengegaan met Rainforest Alliance. Het programma richtte zich vooral op traceerbaarheid en transparantie in de keten. Tegenwoordig vallen de oude UTZ-standaarden grotendeels onder de vernieuwde Rainforest Alliance richtlijnen, maar je ziet de naam soms nog terug op verpakkingen.

Een alternatief: Direct Trade

Naast officiële certificaten en keurmerken is er ook nog Direct Trade. Dit is geen gecertificeerd keurmerk, maar een werkwijze. Hierbij kopen koffiebranders direct in bij boeren, zonder tussenkomst van grote handelaren. De voordelen? Meer transparantie, een nauwere relatie en vaak een betere prijs voor de boer. Ook kan de brander meer invloed uitoefenen op kwaliteit en duurzaamheid. Nadeel is dat er geen onafhankelijke organisatie meekijkt, waardoor consumenten minder garantie hebben dat afspraken altijd worden nageleefd.

Wat doen certificaten voor koffieboeren?

Certificeringen kunnen boeren helpen toegang te krijgen tot internationale markten en hogere prijzen. Ook krijgen ze vaak trainingen en ondersteuning aangeboden bij de verduurzaming van hun plantages. Toch zijn certificaten niet altijd een wondermiddel: het behalen en behouden van een certificaat kost geld en tijd. Niet iedere boer kan zich dat veroorloven, waardoor kleine producenten buiten de boot kunnen vallen.

Wie betaalt voor een certificaat?

De kosten liggen meestal verspreid over de keten. Boeren betalen vaak mee aan audits om een certificering te kunnen krijgen, maar ook importeurs, branders en retailers dragen bij via fees en licentiekosten. Uiteindelijk betaalt de consument mee in de vorm van een iets hogere prijs voor de koffie.

Andere tak van sport: SCA-certificaten

Er zijn ook certificaten verbonden aan een ander deel van de specialty coffee-wereld. De SCA geeft certificeringen uit die vooral gericht zijn op kwaliteit en kennis. Denk hierbij aan barista-trainingen, cupping-kwalificaties of standaarden voor brandprocessen. In tegenstelling tot bijvoorbeeld Rainforest Alliance zijn deze certificaten niet gericht op de boeren zelf, maar op de professionals die met koffie werken. Ze dragen bij aan professionalisering en kwaliteitswaarborging in de sector.

Conclusie

Certificeringen en keurmerken spelen een belangrijke rol in de koffiewereld. Ze kunnen zorgen voor meer transparantie, betere prijzen en aandacht voor duurzaamheid en kwaliteit. Toch zijn ze niet perfect: de kosten zijn hoog en niet iedere boer kan daaraan voldoen. Direct Trade laat zien dat er ook andere manieren zijn om de koffieketen eerlijker te maken. Voor de consument geldt: door bewust te kiezen, draag je bij aan een eerlijkere en duurzamere koffiewereld. Of dat nu voor Fairtrade, biologisch of Direct Trade is.