Rituelen & dopamine: waarom voelt koffie zo verslavend?

In mijn vorige blog “Waarom we gelukkig worden van koffie” legde ik uit hoe rituelen en gewoonten ons een gevoel van controle geven. En dat gevoel is belangrijk voor je algehele welzijn. Je brein weet wat het kan verwachten en daardoor kun je ontspannen. Koffie is daar een mooi voorbeeld van: het staat voor rust, een momentje voor jezelf, even ontsnappen aan de drukte van de dag.

In deze blog gaan we weer een stukje dieper in op de psychologie achter rituelen & dopamine: waarom voelt koffie zo verslavend?

Waarom voelt koffie zo verslavend?

Laat ik maar meteen met de deur in huis vallen: koffie op zichzelf is niet écht verslavend. Maar in koffie zit wel cafeïne, en dat is een stof die wél effect heeft op je lichaam. Hoe dat precies werkt, lees je uitgebreid in een andere blog, maar kort gezegd stimuleert cafeïne je centrale zenuwstelsel en verhoogt tijdelijk je dopamine- en noradrenalineniveau. Dat zijn stofjes die zorgen voor een prettig, alert gevoel. Ze activeren het beloningssysteem in je brein.

En precies dát fijne gevoel maakt dat je telkens weer uitkijkt naar dat kopje koffie. Niet zozeer omdat je lichaam schreeuwt om cafeïne, maar omdat je brein verlangt naar die ervaring. Het draait bij koffie vaak meer om het ritueel eromheen dan om de stof zelf.

Drink je dagelijks meerdere koppen? Dan raakt je lichaam gewend aan een bepaalde hoeveelheid cafeïne. Stop je ineens helemaal, dan kun je last krijgen van milde afkickverschijnselen zoals hoofdpijn, minder energie of een korter lontje. Maar eerlijk is eerlijk: soms is dat ook een mentaal spelletje. Als jij jezelf hebt wijsgemaakt dat je koffie moet hebben om op te starten, dan gaat je brein daar vanzelf in mee. Het voelt dan alsof je niet zonder kunt, terwijl het in werkelijkheid vaak alleen een sterke gewoonte is.

Rituelen & dopamine

Zoals je misschien weet staat dopamine ook wel bekend als het gelukshormoon; al is het technisch gezien meer een motivatie stofje. Je krijgt er een belonend gevoel van, vooral als je iets doet wat je brein als prettig of voorspelbaar ervaart. Dat beloningsmechanisme is er niet voor niets: het helpt ons keuzes te maken, routines op te bouwen en gedrag te herhalen wat goed voor ons is (of voelt). En precies daar komen rituelen de hoek om kijken.

Het ochtendritueel van koffie zetten is een herkenbaar, vertrouwd moment. Je ruikt de geur, hoort je apparaat, voelt het warme kopje in je handen… Nog vóór je de eerste slok neemt, begint je dopamine al te stromen. Juist die voorspelbaarheid en het fijne gevoel maken dat het verslavend kan aanvoelen. Je brein koppelt een positief gevoel aan een vaste handeling, en zo ontstaat er een gewoonte waar je steeds opnieuw naar teruggrijpt. Niet per se omdat je lijf de cafeïne eist, maar omdat je hoofd verlangt naar de geruststelling van het ritueel.

Bewust koffie drinken

Of je nu bewuster met je lichaam om wilt gaan, of juist aandacht hebt voor duurzaamheid: er zijn genoeg manieren om met nét wat meer aandacht van je koffie te genieten. In deze blog deel ik tips om op een verantwoorde en fijne manier te blijven genieten van alles wat koffie zo geliefd maakt.

Zo, en nu ga ik zelf ook gauw een koffie’tje zetten. Jij ook?

Kleine side note: Deze blog is puur bedoeld om je wat extra inzichten te geven. We zijn geen artsen, dus als je twijfelt over je gezondheid of je koffieritueel, neem dan even contact op met een professional.