Koffie uit Indonesië

Twee maanden lang reisde ik door Indonesië, van Bali tot Java en van Lombok tot Flores. Indonesië is niet alleen een paradijs voor reizigers, maar ook voor koffieliefhebbers. Met de rijke geschiedenis, unieke verwerkingsmethoden en diverse koffieregio’s is het een land vol verrassingen. Vandaag neem ik je mee in koffie uit Indonesië! In deze blog dan… helaas niet in het echt. 😉

Een stukje geschiedenis…

Indonesië heeft een koffie geschiedenis die ruim 400 jaar oud is. In de vroege jaren van  1600 brachten Nederlandse kolonisten koffiebessen vanuit Jemen via India naar Batavia (nu Jakarta) om deze daar te verbouwen. Niet veel later werd de koffie van Java naar Europa geëxporteerd, waardoor Indonesië de eerste grote koffieproducent buiten het Arabisch Schiereiland werd.

In de 19e eeuw was koffie een luxeproduct in Europa, met prijzen die nu gelijk zouden staan aan honderden euro’s (!) per kilo. Maar tegen het einde van die eeuw werd koffie steeds toegankelijker voor het grote publiek. Na de Indonesische onafhankelijkheid in 1945 werden de Nederlandse koffieplantages genationaliseerd. Vandaag de dag komt maar liefst 90% van de Indonesische koffieproductie van kleine boeren in plaats van grote plantages.

Koffieproductie in Indonesië

Oorspronkelijk werd er in Indonesië alleen Arabica geteeld, maar door een hardnekkige koffieroest-plaag in de 19e eeuw schakelden veel boeren uiteindelijk over op de Robusta-variëteit. Leuk feitje: inmiddels bestaat ruim 88% van de Indonesische koffieproductie uit Robusta en is Indonesië wereldwijd de vierde grootste koffieproducent!

De gemiddelde koffieboerderij hier is klein, tussen de 1 en 5 hectare. Boeren combineren koffieteelt vaak met andere gewassen zoals groenten, fruit en kruiden. Omdat veel plantages afgelegen liggen, is de productieketen lang: de koffiebonen reizen via tussenpersonen, verwerkers en handelaren voordat ze uiteindelijk de wereld over gaan. De lange toeleveringsketen en de behoefte aan snelle betalingen hebben ervoor gezorgd dat in Indonesië de unieke wet-hulled verwerkingsmethode is ontstaan.

Wet-hulled process (Giling Basah)

Indonesische koffie heeft een uniek karakter, mede dankzij het veelvuldig gebruik van deze Giling Basah-methode, oftewel wet-hulling. Hoe dat werkt? Boeren pellen de koffiebessen, laten ze een nacht fermenteren en drogen ze vervolgens tot een vochtgehalte van 50%. Omdat ze vaak niet de faciliteiten hebben om de bonen verder te drogen, verkopen ze ze in deze halfgedroogde staat aan tussenpersonen.

 Vervolgens worden de bonen in de verwerkingsfabriek ontdaan van hun perkamenthuls (het laatste vliesje van de koffieboon) en verder gedroogd tot een vochtgehalte van 10-12%. Daarna volgt de sortering en export. Door het vochtige klimaat in Indonesië is deze methode superhandig. Toch wordt er steeds meer geëxperimenteerd met alternatieve verwerkingsmethoden zoals natural en honey-processed koffie.

Koffieregio’s in Indonesië

Indonesië heeft goede omstandigheden voor koffie: vruchtbare vulkanische grond, een tropisch klimaat en hoge ligging. Met meer dan 17.000 eilanden heeft het land een enorme biodiversiteit, waardoor koffiesmaken per regio sterk verschillen. Dit zijn de bekendste 5 regio’s:

Sumatra

Sumatraanse koffie is beroemd om de Mandheling, Gayo en Lintong-variëteiten. Denk aan een aardse smaak, volle body en subtiele kruidige afdronk. Dankzij de wet-hulled methode is de zuurgraad laag en de textuur romig, een goed recept voor een stevige espresso!

Java

Java is niet alleen het eiland van de vulkanen (note to self: twee beklimmen op één dag is echt te veel!), maar ook van topkwaliteit Arabica-koffie. De koffie hier heeft een soepele smaak met hints van chocolade en karamel. De beste koffie komt uit Ijen, Temanggung en Bondowoso. Wist je dat Java-koffie vaak wordt gebruikt in de beroemde Mocha Java-blend? Een melange van Javaanse en Jemenitische koffie!

Sulawesi

De Toraja-regio staat bekend om zijn complexe smaken en gebalanceerde zuurgraad. De koffie heeft bloemige aroma’s en een lichte zoetheid. Perfect voor wie van een verfijnde kop koffie houdt!

Bali

Bali is niet alleen een paradijs voor surfers en yogi’s, maar ook voor koffieliefhebbers. In Kintamani groeien koffieplanten tussen citrusbomen, waardoor de koffie een subtiele citrussmaak krijgt. Een lichte, fruitige koffie dus!

Flores

Mijn persoonlijke favoriet! In Bajawa (Flores) wordt koffie geteeld met een chocoladeachtige, kruidige en bloemige afdronk. De volle body en zachte smaak maken het een heerlijke koffie om rustig van te genieten. Ik kwam hier aan na een vierdaagse bootreis langs de Komodo-eilanden, en wauw, wat een plek. Als je ooit de kans krijgt om Flores te bezoeken: doen!

Koffiecultuur in Indonesië

In Indonesië is koffie drinken veel meer dan een gewoon dagelijks ritueel: het is een sociale traditie die mensen samenbrengt. Dankzij straatverkopers en warungs (kleine eetgelegenheden met de allerlekkerste local dishes) is koffie overal en voor iedereen toegankelijk. 

De Ngopi Pagi (ochtendkoffie) is een geliefd moment van de dag: een korte pauze waarin mensen opladen, verbinding zoeken en de dag beginnen met een goed gesprek. Maar ook bij religieuze en culturele rituelen speelt koffie een rol! In Java wordt bij de Sanggar-ceremonie bijvoorbeeld speciale koffie geschonken aan gasten.

Met de groeiende wereldwijde interesse in specialty coffee is Indonesië uitgegroeid tot een populaire bestemming voor koffietoerisme. Maar let op: niet alles in de koffiewereld is even ethisch. Zo gaat er achter Kopi Luwak (de beroemde civetkat-koffie) vaak veel dierenleed schuil. Goed om te weten voordat je een kopje bestelt!

Uitdagingen in de koffie-scene

Ondanks zijn rijke koffie-erfgoed staat Indonesië ook voor uitdagingen zoals klimaatverandering, schommelende prijzen en de noodzaak van duurzamere landbouw. Toch groeit de aandacht voor fairtrade, biologische teelt en het behoud van traditionele koffiesoorten. Iets wat ons bij LeRine heel blij maakt, en hopelijk zorgt voor een eerlijke(re) en veerkrachtige koffie-industrie. 

Maar terwijl Indonesië de moderne uitdagingen van de koffie-industrie aangaat, blijft de koffiecultuur absoluut een symbool van gemeenschap en traditie. Heb jij ooit Indonesische koffie geproefd? Of staat een koffiereis naar Indonesië op je bucketlist? Ik ben heel benieuwd!